Weinig is er bekend van de oorspronkelijke
inwoners van de Banda-eilanden vóór de komst
van de Europeanen.
Wel is bekend dat ze leefden in kleine dorpjes langs de
kust en dat ze de Islam aanhingen. De dorpen werden geleid door ‘Orang Kaya’, traditio-
nele dorpshoofden. De dorpelingen leefden van de
opbrengst van nootmuskaat en de foelie, het dunne,
rode vliesje direct om de noot.
De specerijen werden verkocht aan Chinese en Arabische
handelaren die op hun beurt de handel doorverkochten
in Azië en Europa, waarbij telkens de waarde met 100%
toenam bij overgang naar elke nieuwe eigenaar.
Deze kleine eilanden waren de enige leveranciers van
nootmuskaat en foelie in de wereld en als gevolg hiervan
werden ze het doelwit van belangrijke handelsnaties als
Portugezen, Engelsen en Hollanders.
De Portugezen waren de eersten die in 1512 ten tonele
verschenen.
Zij gingen een alliantie met de Sultans van Ternate en
Tidore aan, van welke eilanden de kruidnagel afkomstig
was, en verkregen daarmee vaste voet in de Molukse
specerijhandel waartoe ook de nootmuskaat uit Banda
behoorde.
Bijna 90 jaren dreven de Portugezen in alle rust handel
in de Molukken tot in 1599 vice-admiraal Jacob van
Heemskerk met de Gelria en Zeelandia de Bandaeilanden
aandeed en op het grootste eiland Lonthor een
handelspost inrichtte.
Het gebeurde ergens in de Indonesische archipel 
In het Corpus Diplomaticum is een contract (18 maart 1599) van Van Heemskerck met de shahbandar van Ortatan op Banda te vinden over havengeld en de levering van foeli. Volgens van Heemskerck had deze shahbandar niet veel macht meer, maar nog wel veel oude privileges.
Aanvulling: Na het bezoek van Wolfert Hermansz in 1602 waren de Molukken enkele jaren door de Compagnie gemeden uit vrees voor de sterke Portugese vloot onder Furtado de Mendoça. Bij aankomst van Steven van der Haghen op Banda in maart 1605 bleken de twee loges verlaten en het personeel verdwenen. Sommige verhalen duiden erop dat twee van hen moslim waren geworden en daarop vermoord door hun collega’s, die op hun beurt, uit wraak door de Bandanezen waren vermoord.
Zie ook mijn voordracht uit 1994 over dit onderwerp.